Các xét nghiệm mới xác định sớm bệnh Alzheimer trước khi xuất hiện các triệu chứng

Các nhà nghiên cứu thuộc trường Đại học Gothenburg tại Thụy Điển, cùng với các đồng nghiệp của họ tại Trung tâm Nghiên cứu Beta Barcelona, Tây Ban Nha, Trung tâm Y tế của trường Đại học tại Ljubljana, Slovenia và trường Đại học Paris, đã tìm thấy các dạng tau protein mới trở nên bất thường trong chính giai đoạn đầu của bệnh Alzheimer trước khi các vấn đề nhận thức phát triển. Các nhà khoa học đã phát triển các công cụ mới để phát hiện những thay đổi tinh vi này và xác nhận kết quả của căn bệnh trong mẫu người.

Vào thời điểm mà tỷ lệ mắc bệnh và chi phí xã hội của bệnh mất trí nhớ và bệnh Alzheimer nói riêng tiếp tục tăng, bước đột phá này rất kịp thời vì nó có thể cho phép phát hiện bệnh sớm hơn nhiều so với các phương pháp hiện nay. Các phát hiện này cũng vô cùng quan trọng đối với việc thử nghiệm các liệu pháp chống lại căn bệnh quái ác này.

Đặc trưng của Bệnh Alzheimer do hai thay đổi bệnh lý trong mô não. Một loại là protein gọi là tau trong khi loại còn lại liên quan đến peptide beta amyloid. Cả hai đều có thể tạo thành các khối tập hợp tích tụ dần dần trong các khu vực cụ thể của não. Đối với tau, các đơn vị riêng lẻ của protein có thể tập hợp thành các cấu trúc sợi có trật tự mịn được tạo điều kiện thuận lợi theo một quá trình sinh hóa gọi là quá trình phosphoryl hóa. Trong suốt quá trình bệnh, amyloid beta và phosphoryl hóa tau (p-tau) được giải phóng từ não vào dịch não tủy; sử dụng lượng protein giải phóng làm dấu hiệu chính đáng tin cậy để chẩn đoán lâm sàng bệnh Alzheimer.

Thông thường, nồng độ amyloid beta trong dịch não tủy trở nên bất thường vài năm trước p-tau. Các xét nghiệm lâm sàng hiện tại đối với p-tau trở nên bất thường khi bộ nhớ bị lỗi. Điều này gây khó khăn cho việc chẩn đoán bệnh ở giai đoạn đầu trước khi quá muộn. Do đó, chúng ta có thể phát hiện một cách đáng tin cậy các thay đổi bệnh dưới ngưỡng này ra sao?

Để giải quyết những thách thức này, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng, có những dạng p-tau cụ thể làm tăng rất ít dịch não tủy và máu ở những người mới mắc bệnh Alzheimer. Do đó, các nhà nghiên cứu đã phát triển các kỹ thuật có độ nhạy cao để đo lường các dấu hiệu sinh học trước khi có các dấu hiệu lâm sàng vài năm.

Trong nghiên cứu đầu tiên, được thực hiện trong nghiên cứu thuần tập cha mẹ Alfa tại Trung tâm Nghiên cứu Beta Barcelona (BBRC), với sự hỗ trợ của Quỹ "la Caixa", khoảng một phần ba trong số 381 người được đánh giá có bằng chứng não về bệnh Alzheimer nhưng không có bất kỳ các vấn đề về nhận thức nào., nghĩa là không thể phát hiện các thay đổi này tại phòng khám bằng đánh giá trí nhớ. Đáng chú ý, các dấu hiệu p-tau mới đã xác định chính xác những bất thường mới này được đo trong dịch não tủy và các mẫu máu thông thường.

Tiến hành các nghiên cứu tiếp theo tại Gothenburg, Paris và Ljubljana cho thấy rằng, những dấu hiệu mới này tiếp tục tăng từ giai đoạn tiền lâm sàng thông qua sự khởi đầu của các vấn đề về nhận thức đến giai đoạn cuối của chứng sa sút trí tuệ. Vì lý do này, sự gia tăng tiến triển trong p-tau có thể cung cấp những hiểu biết sâu sắc về sự phát triển sinh học và lâm sàng của bệnh Alzheimer. Các nghiên cứu hiện đã được công bố trên các tạp chí hàng đầu EMBO Molecular Medicine and Alzheimer & Dementia: Tạp chí của Hiệp hội Alzheimer.

Kaj Blennow, giáo sư hóa thần kinh tại trường Đại học Gothenburg, người dẫn dắt công trình nghiên cứu cho biết: "Một cách khả thi để cải thiện cơ hội của các liệu pháp điều trị trong tương lai là thử nghiệm trên những người trong giai đoạn đầu của bệnh với những thay đổi sinh học khó nắm bắt nhưng thiếu các triệu chứng lâm sàng bao gồm cả lỗi bộ nhớ. Thử nghiệm thuốc ứng cử viên không quá thành công. " Ông nói thêm rằng: "Tuy nhiên, thách thức thực tế là rất khó nhận biết những thay đổi ban đầu rất nhỏ này. Điều này làm ảnh hưởng đến cơ hội của chúng tôi trong việc xác định và tuyển chọn bệnh nhân AD tiền lâm sàng để thử nghiệm lâm sàng".

Tiến sĩ Thomas Karikari, một trợ lý giáo sư tại trường Đại học Gothenburg, người đồng dẫn dắt cuộc nghiên cứu nhận xét: "Những phát hiện đáng chú ý được báo cáo trong đây cho thấy các công cụ mới có độ nhạy cao nắm bắt được những thay đổi sớm nhất của bệnh Alzheimer trong não ở những người bình thường về mặt lâm sàng. Do đó, những công cụ này có tiềm năng thúc đẩy quá trình sàng lọc bệnh nhân và thử nghiệm lâm sàng".

Theo Tiến sĩ Marc Suárez-Calvet, nhà thần kinh học và nhà nghiên cứu ERC tại BBRC, "dấu ấn sinh học được phát hiện trong máu có thể thay đổi thực hành lâm sàng trong những năm tới, vì nó sẽ cải thiện chẩn đoán bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer, cả ở giai đoạn không có triệu chứng và có triệu chứng".

Tài liệu tham khảo

Thomas K. Karikari, Andreja Emeršič, Agathe Vrillon, Juan Lantero‐Rodriguez, Nicholas J. Ashton, Milica Gregorič Kramberger, Julien Dumurgier, Claire Hourregue, Saša Čučnik, Gunnar Brinkmalm, Uroš Rot, Henrik Zetterberg, Claire Paquet, Kaj Blennow. Head‐to‐head comparison of clinical performance of CSF phospho‐tau T181 and T217 biomarkers for Alzheimer's disease diagnosis. Alzheimer's & Dementia, 2020; DOI: 10.1002/alz.12236 .

Trường Đại học Gothenburg

Đỗ Quyên dịch

Nguồn: ScienceDaily