Triệt để tránh tình trạng “dễ làm, khó bỏ” trong nghiên cứu khoa học

Phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã có cuộc trao đổi với Thiếu tướng Mai Quang Huy, Phó giám đốc Học viện về nội dung này, trân trọng giới thiệu tới độc giả.

Phóng viên: Xin đồng chí khái quát về những thành tựu trong hoạt động nghiên cứu khoa học tại Học viện Kỹ thuật quân sự trong 5 năm vừa qua?

Thiếu tướng Mai Quang Huy, Phó giám đốc Học viện: Phải khẳng định rằng, trong 5 năm qua, hoạt động nghiên cứu khoa học (NCKH) tại Học viện đã có sự phát triển mạnh mẽ cả về số lượng (quy mô tăng lên) và chất lượng (tính khoa học, tính sáng tạo, khả năng ứng dụng thực tiễn).

Phát triển khoa học công nghệ gắn với đào tạo không chỉ là định hướng chiến lược mà còn là nhiệm vụ chính trị trọng tâm được Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo một cách toàn diện và xuyên suốt. Giai đoạn 2020 - 2025, Học viện đã triển khai tổng cộng 689 nhiệm vụ khoa học và công nghệ (KH&CN) các cấp, gồm: 48 nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia, 42 nhiệm vụ cấp Bộ và tương đương, 49 nhiệm vụ cấp ngành và 550 nhiệm vụ cấp Học viện.

Qua hoạt động nghiên cứu đã tạo ra nhiều sản phẩm ứng dụng hiệu quả tại các đơn vị, như: Hệ thống dẫn đường quán tính; Trạm sona thủy âm; Hệ thống huấn luyện nhảy dù; Thiết bị tập bắn súng TBS-19 dùng cho huấn luyện bắn súng tiểu liên, trung liên, súng ngắn; Hệ thống huấn luyện chiến thuật đối kháng sử dụng công nghệ laser tích hợp;... Đặc biệt, một số sản phẩm đề tài KH&CN qua chế thử, thử nghiệm và nghiệm thu có kết quả tốt, có thể hoàn thiện chuyển giao cho các nhà máy quốc phòng như: Đạn xuyên giáp mới dùng trên súng K54 hiện có cho khả năng xuyên giáp tốt hơn; súng ngắn và mẫu đạn xuyên giáp mới cỡ 7,62x25mm; súng tiểu liên bắn trong hai môi trường… Các đơn vị trong Học viện bằng nguồn kinh phí tự huy động đã chủ động triển khai nghiên cứu, chế thử thành công một số sản phẩm và đang đề xuất để đưa vào ứng dụng cho các dự án KH&CN như: Hệ thống phóng loạt WM-18.VN trang bị trên tàu vận tải đổ bộ chiến đấu dạng K771; Hệ thống điều khiển hỏa lực 12,7mm lắp trên tàu Hải quân và xe tăng hạng nhẹ PT-76,...

Ngoài ra, hoạt động KH&CN tại Học viện cũng đã tạo ra nhiều sản phẩm lưỡng dụng phục vụ đời sống dân sinh như: Rô-bốt y tế VIBOT, lò hỏa táng K1, cáng áp lực âm, rô-bốt hỗ trợ dạy học tiếng Anh, thiết bị in 3D...

Thiếu tướng Mai Quang Huy, Phó giám đốc Học viện Kỹ thuật quân sự.

Học viện đã làm chủ một số công nghệ như: Công nghệ chế tạo thuốc phóng tạo màn khói; công nghệ chế tạo cảm biến chiếu xạ laser cho xe XCB-01; đồng thời, đã đạt một số kết quả nhất định về công nghệ chế tạo quang trở cho đầu tự dẫn tên lửa; công nghệ chế tạo pin nhiệt dùng cho tên lửa; công nghệ chế tạo các hệ thống quang-cơ cho khí tài ảnh nhiệt; công nghệ phát hiện chiếm quyền điều khiển các thiết bị IoT; công nghệ nhận dạng mặt người; công nghệ xử lý ảnh viễn thám ra-đa mặt mở tổng hợp; công nghệ bảo đảm kỹ thuật theo vòng đời sản phẩm,...

Giai đoạn vừa qua, hoạt động công bố khoa học trên các tạp chí uy tín trên thế giới và trong nước được đẩy mạnh; số lượng công bố tăng nhiều so với giai đoạn trước: Đã có tổng cộng 5.558 công bố, trong đó có 1.266 công bố thuộc danh mục ISI/Scopus (lần lượt tăng 148% và 246% so với giai đoạn 2020-2025).

Cũng trong giai đoạn này, Học viện đã được cấp 10 Bằng độc quyền sáng chế và giải pháp hữu ích; đã được chấp nhận 29 đơn đăng ký sáng chế; có 53 sáng kiến cải tiến kỹ thuật đã được công nhận. Nhiều công trình KH&CN có chất lượng tốt được gửi đi tham dự các cuộc thi cấp quốc gia, bộ, tỉnh và đạt được nhiều giải thưởng uy tín.

Hằng năm, Học viện tổ chức tốt Hội nghị các nhà nghiên cứu trẻ và Hội nghị tuổi trẻ sáng tạo khoa học, tạo sân chơi bổ ích và môi trường giao lưu học thuật, thúc đẩy tinh thần sáng tạo, phát triển năng lực nghiên cứu của học viên và các cán bộ trẻ.

Để củng cố và phát huy những thành tựu đã đạt được, Học viện không ngừng tăng cường công tác xây dựng tiềm lực khoa học và công nghệ, đặc biệt tập trung phát triển đội ngũ cán bộ, giảng viên trình độ cao. Hiện nay, đội ngũ cán bộ, giảng viên toàn Học viện có 954 đồng chí, trong đó có 538 TS, TSKH (chiếm 56,39%), 98 GS, PGS (chiếm 16,50%), 452 đồng chí có chứng chỉ tiếng Anh B2 quốc tế trở lên.

Phóng viên: Đồng chí có thể cho biết những thuận lợi, khó khăn trong việc đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học tại Học viện?

Thiếu tướng Mai Quang Huy, Phó giám đốc Học viện: Có 5 yếu tố thuận lợi có thể nhắc đến ở đây trong đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học tại Học viện. Yếu tố đầu tiên phải kể đến đó là chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước để phát triển khoa học - công nghệ, đặc biệt là Nghị quyết số 57/NQ-TW của Bộ Chính trị gần đây. Quân đội ta cũng đang trên tiến trình hiện đại hóa, đặt ra yêu cầu phải đẩy mạnh nghiên cứu khoa học để phát triển VKTBKT, bảo đảm kỹ thuật.

Yếu tố thuận lợi thứ hai đó là, bề dày truyền thống trong hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện. Từ khi thành lập đến nay, Học viện luôn xác định hoạt động nghiên cứu khoa học là hoạt động trọng tâm. Là trường đại học kỹ thuật đa ngành, đào tạo đại học và sau đại học, việc kết hợp giữa đào tạo và nghiên cứu khoa học là một tất yếu.

Hoạt động nghiên cứu khoa học thu hút sự tham gia đông đảo của học viên tại Học viện.

Yếu tố thuận lợi thứ ba đó là, Học viện được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng quan tâm, đầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học-kỹ thuật trình độ cao, tạo điều kiện thuận lợi cho phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa học. Trước đây, nguồn cán bộ của Học viện được đào tạo chủ yếu tại Liên Xô cũ (nay là Liên bang Nga), trong những năm gần đây, với phương châm đa dạng hóa hợp tác quốc tế, nguồn đào tạo giảng viên của Học viện được mở rộng ra nhiều nước trên thế giới có nền khoa học-công nghệ tiên tiến như: Anh, Pháp, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc… do đó chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên của Học viện được nâng lên rõ rệt.

Yếu tố thuận lợi thứ tư đó là, cơ sở vật chất của Học viện được trang bị tương đối hiện đại với các phòng thí nghiệm, phòng trang bị, phòng học chuyên dùng phục vụ đào tạo, nghiên cứu, tạo điều kiện thuận lợi cho giảng viên, học viên nghiên cứu khoa học.

Yếu tố thuận lợi thứ năm đó là, bối cảnh của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với những công nghệ tiên tiến, tạo ra cơ hội để đội ngũ cán bộ khoa học của Học viện bắt kịp, tiếp cận công nghệ mới, phục vụ cho hoạt động nghiên cứu khoa học.

Bên cạnh các yếu tố thuận lợi, cũng có những khó khăn, thách thức đặt ra đối với hoạt động nghiên cứu khoa học tại Học viện, đó là, tư duy trong nghiên cứu khoa học của một bộ phận cán bộ nghiên cứu còn một số hạn chế như tình trạng “dễ làm, khó bỏ”, chưa thực sự dũng cảm, tận hiến để theo đuổi đến cùng các đề tài nghiên cứu; Học viện chưa thực sự chủ động được về nguồn lực tài chính; cơ chế quản lý về khoa học-công nghệ còn nhiều bất cập trong thủ tục hành chính, quản lý…

Phóng viên: Theo đồng chí, đâu là nhân tố quyết định tới những kết quả đáng ghi nhận trong hoạt động nghiên cứu khoa học tại Học viện?

Thiếu tướng Mai Quang Huy, Phó giám đốc Học viện: Phải khẳng định, nhân tố đầu tiên quyết định tới những thành tựu trong hoạt động nghiên cứu khoa học tại Học viện chính là sự lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức triển khai của Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện.

Trong nhiệm kỳ qua, Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện đã ban hành các nghị quyết chuyên đề về đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học. Với việc xác định rõ định hướng phát triển Học viện trở thành trường đại học nghiên cứu, các nghị quyết, kế hoạch được ban hành rõ ràng, phân công, phân nhiệm tới từng tổ chức, cá nhân, thực hiện với quyết tâm cao. Công tác đánh giá sơ kết, tổng kết được thực hiện thường xuyên, thực chất.

Nhân tố thứ hai là sự chủ động sáng tạo, quyết liệt của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Đây là chủ thể, quyết định sự thành công của hoạt động nghiên cứu khoa học. Với đội ngũ cán bộ, giảng viên tâm huyết, có kiến thức, sáng tạo, quyết tâm, chịu hy sinh đã đóng góp cho những kết quả nổi bật trong hoạt động nghiên cứu khoa học tại Học viện.

Nhân tố thứ ba đó là sự lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, các cơ quan liên quan, chính sách phát triển khoa học công nghệ của Nhà nước và Quân đội cũng như sự phối hợp của các cơ quan, đơn vị trong Quân đội trong thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học.

 
Hoạt động nghiên cứu khoa học là hoạt động đường dài, đòi hỏi sự theo đuổi bền bỉ, kiên trì.

Phóng viên: Hiện nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, Học viện đã có những chủ trương, giải pháp gì để đẩy mạnh phong trào nghiên cứu khoa học thời gian tới?

Thiếu tướng Mai Quang Huy, Phó giám đốc Học viện: Chủ trương của Học viện là xây dựng thành trường đại học nghiên cứu, từ chủ trương đó, Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện cũng đã đề ra những giải pháp, mục tiêu cụ thể để đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học.

Thứ nhất là nâng cao, tuyên truyền, giáo dục trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ, giảng viên trong nghiên cứu khoa học; giải pháp thứ hai là xây dựng kế hoạch, phân công nhiệm vụ cho các khoa, viện và thường xuyên sơ kết, tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm; xây dựng tiềm lực con người và cơ sở vật chất các phòng thí nghiệm; kiến tạo môi trường thuận lợi để thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học (tạo môi trường dân chủ, sáng tạo và ươm mầm tài năng KH&CN, xây dựng quy chế, quy định hợp lý, mang tính kiến tạo trong hoạt động quản lý, thực hiện nhiệm vụ KH&CN, tăng cường tính định hướng trong hoạt động nghiên cứu khoa học, xây dựng quỹ phát triển KH&CN, tăng cường hợp tác trong nước và quốc tế trong nghiên cứu khoa học, tôn vinh ghi nhận các kết quả nghiên cứu).

Phóng viên: Để hoạt động nghiên cứu khoa học không chỉ phát triển bề rộng mà còn đi vào chiều sâu, cho ra đời những sản phẩm mang tính ứng dụng thực tiễn cao, theo đồng chí, cần chú trọng đến những giải pháp nào?

Thiếu tướng Mai Quang Huy, Phó giám đốc Học viện: Có 3 giải pháp căn bản để thực hiện việc này, giải pháp thứ nhất là phải bám nắm thực tiễn để xác định yêu cầu của nhiệm vụ nghiên cứu. Kinh nghiệm cho thấy, để một sản phẩm nghiên cứu có thể đáp ứng được yêu cầu thực tiễn là rất khắt khe, rất khó, do đó, cần phải rất nghiêm túc, công phu trong việc đề xuất đầu bài nghiên cứu. Giải pháp thứ hai là tăng cường tính định hướng trong nghiên cứu khoa học, đặc biệt là cơ chế giao nhiệm vụ của cấp trên, triệt để khắc phục tình trạng tư tưởng “dễ làm khó bỏ”, tránh nghiên cứu nửa vời.

Giải pháp thứ ba là tăng cường số lượng và chất lượng của các nhóm nghiên cứu chuyên sâu. Hoạt động nghiên cứu khoa học là hoạt động đường dài, đòi hỏi sự theo đuổi bền bỉ, kiên trì từ trong phòng thí nghiệm cho đến khi thử nghiệm tại đơn vị, theo dõi kết quả, rút kinh nghiệm và nhân rộng.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn đồng chí!

BĂNG CHÂU-HUY ĐĂNG/Báo Quân đội nhân dân (thực hiện)