Phòng thí nghiệm an toàn sinh học hoạt động như thế nào?

Trước những tin giả gây hoang mang dư luận xã hội về việc “SARS-CoV-2 có thể do con người tạo ra” và “thoát ra từ một phòng thí nghiệm sinh học” ở Vũ Hán, nhiều tờ báo quốc tế đã đăng tải thông tin về cơ chế hoạt động của các phòng thí nghiệm sinh học để cung cấp thêm thông tin khách quan cho độc giả. Cụ thể, các phòng thí nghiệm an toàn sinh học cho phép các nhà khoa học nghiên cứu các loại virus gây bệnh cao, phát triển các quy trình chẩn đoán và tạo ra vaccine đều có hệ thống an toàn đa cấp độ ngăn chặn mầm bệnh thoát ra ngoài môi trường.

AIDS, MERS, SARS, cúm gia cầm, cúm lợn, Hendra, Lujo, Marburg, Lassa, Nipah, sốt xuất huyết Crimean-Congo, Ebola,… đều xuất hiện trong những thập kỷ qua. Hiếm khi có một năm nào đó trôi qua mà không phát hiện ra mầm bệnh mới gây bệnh nghiêm trọng ở người. Theo tổ chức y tế thế giới (WHO), các loại virus chưa được biết đến và một loạt các bệnh truyền nhiễm mới có thể lây truyền từ động vật sang người (zoonoses) có thể trở thành mối đe dọa đối với sức khỏe toàn cầu.

Do đó, đặc biệt cần tới các phòng thí nghiệm đặc biệt để xác định các mầm bệnh riêng và để phát triển các phương pháp chẩn đoán, trị liệu và sản xuất vaccine. Chẩn đoán nhanh chóng và đáng tin cậy trong các điều kiện an toàn cao cũng rất cần thiết nếu có nghi ngờ [mầm bệnh] đó là một cuộc tấn công khủng bố sinh học.

Bốn cấp độ an toàn sinh học

Vi sinh vật có nguy cơ gây bệnh truyền nhiễm cho người được chia thành 4 nhóm nguy cơ, tương ứng đối với các phòng thí nghiệm hay cơ sở xét nghiệm cũng được phân loại thành 4 cấp độ sinh học là I, II, III, IV.

Ở mức độ an toàn sinh học thấp nhất (cấp I), các biện pháp phòng ngừa chỉ bao gồm rửa tay thường xuyên với các thiết bị bảo vệ tối thiểu. Ở mức độ an toàn sinh học cao hơn, các quy định yêu cầu khắt khe hơn. Các cơ sở, thiết bị và quy trình làm việc phải đáp ứng khi xử lý các mầm bệnh này.

An toàn sinh học cấp 3 (BSL-3) thường được sử dụng cho công việc nghiên cứu và chẩn đoán liên quan đến các vi khuẩn khác nhau có thể được truyền qua sol khí và / hoặc gây bệnh nặng. Đáng ngạc nhiên vì có vẻ các loại corona virus như SARS-COV-1, MERS-CoV và SARS-COV-2 hiện chỉ được phân loại ở BSL-3 (Nhóm nguy cơ 3: nguy cơ lây nhiễm cho cá thể cao, nguy cơ lây nhiễm cho cộng đồng thấp).

Cấp độ an toàn sinh học cấp 4 (BSL-4) là mức phòng ngừa và bảo an toàn sinh học cao nhất. Nó phù hợp để nghiên cứu về các tác nhân gây bệnh có thể dễ dàng truyền qua sol khí trong phòng thí nghiệm, gây ra các bệnh nghiêm trọng dẫn đến tử vong ở người và không có vaccine hoặc phương pháp điều trị. Chúng bao gồm một số loại virus như Ebola, Marburg, Lassa và virus gây sốt xuất huyết Crimean-Congo (Nhóm nguy cơ 4: nguy cơ lây nhiễm cho cá thể và cộng đồng cao). Các mầm bệnh khác được nghiên cứu, xử lý tại BSL-4 bao gồm virus Nipah, virus Hendra và một số flaviviruses.

Thế giới có những phòng thí nghiệm BSL-4 nào?

Do các biện pháp bảo vệ phức tạp liên quan, chỉ có khoảng 50 phòng thí nghiệm BSL-4 trên toàn thế giới. Khoảng một tá trong số đó đặt ở Mỹ, tiếp theo là Vương quốc Anh với gần 10, Đức có bốn phòng thí nghiệm. Trung Quốc có 2 phòng thí nghiệm BSL-4, bao gồm Viện Virus học Vũ Hán thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc.

Phòng thí nghiệm sinh học cấp 4 (trái) ở Viện nghiên cứu virus Vũ Hán. Đây là tâm điểm quan tâm sau khi một số tờ báo như Daily Mail, Fox news, Washington Post, nghi ngờ về khả năng virus xuất phát từ đây. Một số tờ như Vox, Dw dựa vào các báo cáo khoa học để phản bác rằng “không có bằng chứng nào cho thấy virus phát tán từ đây”. Tạp chí khoa học uy tín như Lancet đã từng đăng thư tòa soạn và ý kiến của mấy chục nhà khoa học phản bác tin đồn này vào hồi tháng 3/2020. Ảnh: Getty image.

Phòng thí nghiệm BSL-4 an toàn như thế nào?

Các phòng thí nghiệm BSL-4 được thiết kế để nghiên cứu và chuẩn đoán các mầm bệnh đe dọa đến tính mạng mà không gây nguy hiểm cho nhân viên hoặc cộng đồng nói chung. Vì lý do này, các phòng thí nghiệm như vậy được đặt ở một vị trí tách biệt, cấm những người không phận sự lai vãng. Ngoài ra còn có kiểm soát ra vào nghiêm ngặt, giám sát camera và các biện pháp bảo vệ khác.

Các phòng thí nghiệm BSL-4 là các đơn vị hoàn toàn độc lập, kín gió, có nguồn cung cấp khí, điện và nước riêng, được bảo đảm đặc biệt để chống lại các lỗi kỹ thuật. Hệ thống an toàn đa cấp độ ngăn chặn mầm bệnh thoát ra môi trường. Áp suất không khí trong phòng thí nghiệm là âm, do đó nếu xảy ra rò rỉ, không khí sẽ không thể thoát ra ngoài. Ngoài ra, không khí chảy vào và thải ra được lọc qua bộ lọc HEPA để đảm bảo tinh khiết, và tất cả các sản phẩm thải và nước thải đều được bất hoạt hoàn toàn.