Khả năng giải phóng virus của người nhiễm nCoV

Những người mắc Covid-19 bắn ra lượng virus cao trong giai đoạn đầu nhiễm bệnh, góp phần khiến nCoV lan nhanh trên khắp thế giới.

Hình ảnh của nCoV khi quan sát bằng kính hiển vi điện tử. Ảnh: Niad-RML.

Nghiên cứu công bố hôm 8/3 trên trang medRxiv của nhóm nghiên cứu ở Viện vi trùng học Bundeswehr, Berlin và Bệnh viện Đại học Munich là một trong những nghiên cứu đầu tiên ngoài Trung Quốc xem xét dữ liệu lâm sàng từ bệnh nhân mắc Covid-19 và lập bản đồ thời gian người này có thể lây virus sang người khác. Dù chưa qua thẩm duyệt của hội đồng chuyên gia, nghiên cứu có thể cung cấp thông tin quan trọng để hiểu rõ hơn về lịch sử tự nhiên của Covid-19 cũng như tác động từ hiện tượng giải phóng virus (virus shedding) đến y tế công cộng, theo Michael Osterholm, giám đốc Trung tâm nghiên cứu bệnh truyền nhiễm và chính sách thuộc Đại học Minnesota.

Thuật ngữ giải phóng virus chỉ quá trình tống khứ và phát tán mầm bệnh sau khi virus sinh sản thành công trong lúc lây nhiễm ở tế bào chủ. Khi hoàn tất quá trình nhân lên và làm tế bào chủ suy kiệt, virus có thể bắt đầu rời đi qua một số phương thức. Đó có thể là giải phóng virus từ một tế bào, từ bộ phận cơ thể này sang bộ phận khác hoặc từ cơ thể một người vào môi trường, nơi virus có thể lây nhiễm sang người khác.

Nhóm nghiên cứu theo dõi hiện tượng giải phóng virus ở 9 người nhiễm nCoV. Ngoài xét nghiệm để tìm các đoạn ARN của virus, họ còn tìm cách nuôi virus từ mẫu đờm, máu, nước tiểu và phân của bệnh nhân. Việc nuôi virus đóng vai trò chủ chốt giúp xác định người nhiễm nCoV lây sang người khác bằng cách nào và nguy cơ lây kéo dài bao lâu. Kết quả là các nhà nghiên cứu không thể nuôi virus từ mẫu dịch nhầy hoặc đờm cổ họng của người mắc Covid-19 dạng nhẹ sau ngày thứ 8 tính từ lúc nhiễm bệnh. Dựa trên phát hiện, họ kết luận bệnh nhân đã bộc lộ triệu chứng hơn 10 ngày và có dưới 100.000 bản sao ARN của virus trên mỗi ml đờm có thể xuất viện sớm và cách ly ở nhà bởi lúc đó, nguy cơ lây nhiễm cực nhỏ xét theo nuôi cấy tế bào.

Các chuyên gia y tế và bệnh viện đang tìm cách lý giải những ca bệnh nhân Covid-19 có dấu hiệu bình phục nhưng vẫn cho kết quả dương tính với virus qua tăm bông lấy đờm ở cổ họng. Một số trường hợp dương tính sau khi đã xuất viện hàng tuần, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Xét nghiệm sử dụng phản ứng chuỗi polymerase (PCR). Thông qua tìm kiếm những đoạn ARN cực nhỏ của virus, xét nghiệm này có thể chỉ ra bệnh nhân còn giải phóng virus hay không, nhưng không thể tiết lộ liệu họ có còn khả năng lây nhiễm.

Nhóm nghiên cứu phát hiện lượng virus rất cao bắn ra từ họng của bệnh nhân trong thời điểm đầu nhiễm bệnh khi họ vẫn sinh hoạt bình thường. Hiện tượng giải phóng virus giảm sau ngày thứ 5 ở tất cả bệnh nhân trong nghiên cứu, trừ hai người bị bệnh nặng. Hai bệnh nhân này tiếp tục giải phóng lượng virus cao từ cổ họng tới ngày thứ 10 hoặc 11.

Mô hình giải phóng virus này khác hẳn virus corona gây dịch SARS năm 2002 - 2003. Với dịch SARS, hiện tượng giải phóng virus diễn ra muộn hơn khi virus đã di chuyển vào sâu trong phổi. Việc giải phóng từ đường hô hấp trên ở giai đoạn đầu nhiễm bệnh khiến nCoV khó kiểm soát hơn hẳn. Theo nhóm nghiên cứu, ở mức đỉnh điểm, bệnh nhân Covid-19 bắn ra lượng virus cao gấp 1.000 lần do với SARS. Dịch SARS bị kiểm soát sau khoảng 8.000 ca lây nhiễm trong khi Covid-19 đã lây nhiễm sang hơn 119.000 người trên khắp thế giới. Theo Osterholm, dữ liệu trong nghiên cứu xác nhận sự lây lan sớm với hiệu quả cao của nCoV trước khi bộc lộ triệu chứng lâm sàng hoặc khi mới có những triệu chứng ban đầu rất nhẹ.

Nhóm nghiên cứu cũng xem xét liệu người bệnh có giải phóng virus qua phân hay không. Họ tìm thấy lượng vật liệu di truyền cao trong 13 mẫu phân của 4 bệnh nhân trong nghiên cứu, nhưng không thể nuôi virus từ đó. Tuy nhiên, họ không loại trừ khả năng hiện tượng giải phóng virus có thể xảy ra ở những trường hợp khác. Các nhà nghiên cứu cho biết không thể nuôi virus từ mẫu máu hoặc nước tiểu của bệnh nhân.

Nghiên cứu cho thấy người nhiễm virus bắt đầu phát triển kháng thể nhanh chóng trong khoảng thời gian từ 6 đến 12 ngày. Sự gia tăng nhanh của kháng thể giúp lý giải tại sao khoảng 80% ca nhiễm nCoV ở dạng nhẹ.