Natri cacbonat ảnh hưởng sức khỏe ra sao?

Natri cacbonat  (Na₂CO₃) có dạng bột trắng, nóng chảy ở nhiệt độ 851 độ C. Na₂CO₃ dùng trong thực phẩm phải đảm bảo độ tinh khiết và phải ở liều lượng theo quy định.- Ảnh: MSDSonline

Mới đây, Thanh tra Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã phạt hành chính trên 780 triệu đồng đối với 3 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long và An Giang do hành vi sử dụng nguyên liệu là hóa chất công nghiệp (soda Na₂CO₃) để sản xuất nước mắm. Chất này là gì, lợi hại ra sao?

Natri cacbonat, còn gọi là soda, là một loại muối cacbonat của natri có công thức hóa học là Na₂CO₃. Chất này có nhiều trong tự nhiên như nước khoáng, nước biển, tro của rong biển và muối mỏ trong lòng đất.

Theo các ghi chép lịch sử, từ 4.000 năm trước, người Ai Cập cổ đã biết khai thác Na₂CO₃. Đến thế kỷ XV - XVI, tro rong biển đã được dùng để sản xuất xà phòng và thủy tinh.

Ngày nay, Na₂CO₃ được dùng trong ngành sản xuất công nghiệp để nấu thủy tinh, xà phòng, làm giấy, đồ gốm, phẩm nhuộm, dệt, keo dán gương, và điều chế nhiều muối khác của natri như borat, cromat...

Theo PGS.TS Vũ Đình Hoàng - Trưởng bộ môn hóa dược và bảo vệ thực vật Đại học Bách khoa Hà Nội, trong quy ước quốc tế, Na₂CO₃ trong thực phẩm được ký hiệu là E500i còn NaHCO₃ là E500ii. Cả hai đều là phụ gia thực phẩm và đều được Bộ Y tế  Việt Nam cấp phép (phụ lục 1 ban hành kèm thông tư 24/2019/TT-BYT) là "chất tạo xốp, chất điều chỉnh độ axit, chất chống đông vón, muối nhũ hóa, chất ổn định, chất làm dày" trong thực phẩm. Tuy nhiên, do NaHCO₃ (E500ii) có tính kiềm nhẹ nên được sử dụng nhiều hơn Na₂CO₃.

Na₂CO₃ dùng trong thực phẩm phải là loại tinh khiết và ở mức độ được cho phép. Còn Na₂CO₃ dùng trong công nghiệp luôn có lẫn tạp chất tẩy rửa mạnh nên bị cấm dùng trong thực phẩm. Nếu sử dụng thực phẩm bị nhiễm Na₂CO₃ công nghiệp (có lẫn tạp chất) thì chắc chắn ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Vụ việc 3 doanh nghiệp sản xuất nước mắm ở Vĩnh Long và An Giang bị phạt trên 780 triệu đồng chính vì sử dụng Na₂CO₃ công nghiệp trong sản xuất nước mắm, vi phạm quy định vệ sinh, an toàn thực phẩm.

Mặc dù bản chất Na₂CO₃ không phải là chất gây ung thư, nhưng nó có thể trở thành một loại khí carbon monoxide nguy hiểm nếu tiếp xúc với thực phẩm có chứa đường khử (đường chứa nhóm aldehyde (-CHO) hoặc ketone (-CO) như glucose, fructose, arabinose, maltose, lactose).

Hít phải hóa chất này có thể dẫn đến các tác dụng phụ như kích thích đường hô hấp, ho, khó thở và phù phổi. Nếu nuốt phải Na₂CO₃, đặc biệt là với số lượng lớn, có thể gây bỏng miệng, cổ họng, dạ dày hoặc thực quản hoặc gây buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy.

Ngoài ra, da cũng có thể bị kích ứng đỏ hoặc sưng sau khi tiếp xúc Na₂CO₃ trong thời gian dài. Với người mắc các bệnh về da, việc ăn uống thực phẩm chứa nhiều Na₂CO₃ càng khiến tình trạng tổn thương da nặng thêm.

Trong trường hợp tiếp xúc mắt trực tiếp với Na₂CO₃ có thể gây tổn thương giác mạc vĩnh viễn.

Ông Nguyễn Văn Tiến - Chánh Thanh tra Bộ NN&PTNT cho biết, sau khi có kết quả thanh tra, đơn vị đã chuyển hồ sơ để các cơ quan chức năng của Bộ Công an xem xét, xử lý theo quy định.

"Cơ quan công an đã yêu cầu Thanh tra bộ tiếp tục phối hợp để xác minh thêm, lấy mẫu thêm trên thị trường. Trên cơ sở mẫu, Thanh tra bộ đã chuyển đến Viện Kiểm nghiệm an toàn thực phẩm quốc gia để kiểm nghiệm. Kết quả, toàn bộ chất cấm, kim loại nặng đều dưới ngưỡng cho phép. Do đó, cơ quan công an đã không khởi tố vụ án, đồng thời yêu cầu Thanh tra Bộ NN&PTNT xử lý nghiêm khắc về mặt hành chính" - ông Tiến nói.

PV (tổng hợp)