6 ứng viên vaccine ngừa COVID-19 hứa hẹn nhất

30/07/2020, 09:45

TNNN - Các nhà khoa học khắp thế giới đang phát triển hàng chục loại vaccine để ngừa bệnh COVID-19 với tốc độ nhanh chưa từng có.

Chỉ hơn 6 tháng sau khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lần đầu cảnh báo về các chùm ca bệnh viêm phổi bí ẩn ở Vũ Hán, Trung Quốc, đã có tới 166 loại vaccine đang được phát triển để ngừa căn bệnh COVID-19 này. Phần lớn vaccine đang được phát triển đều ở giai đoạn tiền lâm sàng, có nghĩa là vẫn đang được thử nghiệm trên động vật hoặc trong phòng thí nghiệm. Tuy nhiên, có một số loại đã tới giai đoạn thử nghiệm trên người.

Sau đây là 6 ứng viên vaccine tiềm năng nhất trong quá trình thử nghiệm.

Vaccine của Đại học Oxford/AstraZeneca

Vaccine có tên là ChAdOx1 nCoV-19, hay còn được gọi đơn giản là vaccine Oxford, do đại học Anh phối hợp với công ty dược phẩm AstraZeneca phát triển.

Hình minh họa. Nguồn:Shutterstock

Vaccine này được sản xuất từ phiên bản yếu của adenovirus (virus cảm lạnh thông thường) nhiễm vào tinh tinh. Các nhà nghiên cứu đã thay đổi gene virus này để nó không thể nhân lên trong cơ thể người và bổ sung gene vào bộ mã protein dằm (spike proteins) – thứ mà virus Corona sử dụng để nhiễm vào tế bào con người. Về mặt lý thuyết, vaccine sẽ “dạy” cơ thể người nhận biết các "dằm" này để khi người đó bị phơi nhiễm virus, hệ miễn dịch có thể phá hủy virus.

Theo nghiên cứu đăng ngày 13/5, các nhà nghiên cứu trước đó đã thử nghiệm vaccine này ở khỉ và phát hiện ra rằng khỉ tiêm vaccine vẫn bị nhiễm virus nếu cố ý cho khỉ phơi nhiễm với virus gây COVID-19. Tuy nhiên, vaccine giúp khỉ không bị viêm phổi, tức là vaccine cũng có tác dụng bảo vệ một phần.

Hồi tháng 4, các nhà nghiên cứu thử nghiệm vaccine trên người. Vaccine không gây tác dụng nguy hiểm nào cho người tham gia nhưng có một số tác dụng phụ nhẹ như đau cơ và ớn lạnh.

Trong giai đoạn thử nghiệm tiếp theo ở Brazil, sẽ có tới 5.000 tình nguyện viên tham gia. Họ dự kiến thử nghiệm với thêm 10.500 người ở Anh và 30.000 người ở Mỹ.

Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ thông báo sẽ cấp cho AstraZeneca 1,2 tỷ USD để tăng tốc phát triển vaccine và giúp công ty sản xuất ít nhất 300 triệu liều nếu vaccine hiệu quả, an toàn vào đầu tháng 10/2020.

Vaccine của Sinova Biotech

Một ứng viên vaccine khác là PiCoVacc do công ty Sinovac Biotech trụ sở ở Bắc Kinh phát triển. Công ty này đã chứng minh vaccine an toàn và hiệu quả trong các thử nghiệm lâm sàng sớm và đang tuyển tình nguyện viên cho thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 với 8.870 người tham gia ở Brazil.

PiCoVacc được làm từ phiên bản bất hoạt của virus SARS-CoV-2. Vaccine bất hoạt là phiên bản chết của mầm bệnh gây ra bệnh, khác với vaccine sống làm từ virus yếu đi của trường Oxford. Vaccine sống có thể tạo phản ứng miễn dịch kéo dài hơn nhưng rủi ro hơn cho người có hệ miễn dịch yếu hoặc có vấn đề sức khỏe.

Sinovac bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 1/giai đoạn 2 với 743 người khỏe mạnh hồi tháng 4 ở Giang Tô, Trung Quốc. Họ cho người tham gia tiêm hai liều vaccine và hai tuần sau thấy rằng vaccine không gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Trên 90% người tham gia có kháng thể trung hòa với vaccine sau hai tuần nhận liều thứ hai.

Công ty đang thử nghiệm giai đoạn 2 trên người cao tuổi và sẽ thực hiện trên trẻ em và thanh thiếu niên sau đó.

Vaccine của Moderna/NIAID

Vaccine mRNA-1273 do công ty công nghệ sinh học Mỹ Moderna và Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Mỹ (NIAD) phát triển. Đây là vaccine đầu tiên được thử nghiệm trên người ở Mỹ.

Hình minh họa. Nguồn:Shutterstock

Vaccine của Moderna dựa vào công nghệ chưa được áp dụng trong các loại vaccine đã được cấp phép: sử dụng một phần vật liệu di truyền của RNA thông tin (mRNA).

Trái với vaccine truyền thống, vaccine mRNA làm từ vật liệu gene để “dạy” các tế bào tự phát triển các protein virus (trong trường hợp này là protein dằm của SARS-CoV-2). Cả vaccine truyền thống và vaccine mRNA đều kích hoạt hệ miễn dịch trong cơ thể khi bị phơi nhiễm tự nhiên với virus, giúp cơ thể nhanh chóng nhận biết và chống virus.

Sản xuất vaccine mRNA dễ và nhanh hơn vaccine truyền thống. Vaccine mRNA có thể có tác dụng mạnh hơn với mầm bệnh có xu hướng biến đổi như các virus Corona và virus cúm. Tuy nhiên, vaccine này có thể gây phản ứng tiêu cực trong cơ thể. Các loại vaccine này cũng không ổn định, tan rã khá nhanh, có thể hạn chế sức miễn dịch.

Vaccine mRNA đã chứng tỏ là lựa chọn hứa hẹn so với vaccine truyền thống, nhưng tới nay mới chỉ được áp dụng hạn chế do bất ổn định và không hiệu quả ở cơ thể người.

Công nghệ hiện nay phần lớn đã khắc phục các vấn đề trên và nhiều loại vaccine mRNA có kết quả hứa hẹn khi thử nghiệm với động vật và người.

Moderna đã công bố kết quả ban đầu hứa hẹn sau khi thử nghiệm giai đoạn 1 với 45 người tham gia. Sau khi được tiêm hai liều vaccine, người tham gia đều có kháng thể trung hòa trên mức trung bình so với kháng thể tìm thấy trong bệnh nhân COVID-19 đã hồi phục.

Tuy nhiên, hơn một nửa người tham gia có phản ứng phụ như mệt, ớn lạnh, đau đầu, đau cơ, đau ở khu vực tiêm.

Moderna đã bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 2 và định thử nghiệm giai đoạn 3 trên 30.000 người vào cuối tháng này. Thử nghiệm sẽ hoàn thành vào tháng 10.

Vaccine của CanSino Biologics/ Viện Công nghệ Sinh học Bắc Kinh

CanSino Biologics phối hợp với Viện Khoa học Công nghệ Bắc Kinh đã phát triển vaccine dựa trên adenovirus bị làm yếu. Khác với vaccine của Oxford (dùng adenovirus nhiễm vào tinh tinh), vaccine của CanSino Biologics dùng adenovirus nhiễm vào người.

Công ty này đã đăng kết quả thử nghiệm giai đoạn 2 vào ngày 20/7 trên tạp chí The Lancet. Thử nghiệm diễn ra ở Vũ Hán với 508 người tham gia.

Ông Naor Bar-Zeev và William J Moss thuộc Trung tâm Tiếp cận Vaccine Quốc tế của Đại học John Hopkins bình luận về nghiên cứu của CanSino Biologics và Oxford: “Kết quả của hai nghiên cứu cho thấy có thể thử nghiệm giai đoạn 3 trên nhiều người hơn để đánh giá tính an toàn, hiệu quả. Nhìn chung, kết quả của cả hai thử nghiệm đều tương tự và hứa hẹn”.

CanSino Biologics đang tìm cách thử nghiệm giai đoạn 3 ngoài Trung Quốc.

Vaccine của Sinopharm

Tập đoàn Dược phẩm Quốc gia Trung Quốc (Sinopharm) đang phát triển hai vaccine đều là dạng bất hoạt của SARS-CoV-2.

Hai vaccine này do Viện Sản phẩm Sinh học Bắc Kinh và Viện Sản phẩm Sinh học Vũ Hán phát triển. Truyền thông Trung Quốc cho biết hai vaccine có thể sẵn sàng cho người dân dùng vào cuối năm 2020.

Các vaccine của Sinopharm là vaccine bất hoạt đầu tiên bước vào thử nghiệm giai đoạn 3. Giai đoạn này sẽ được thực hiện ở Abu Dhabi với 15.000 tình nguyện viên.

Vaccine của Pfizer/BioNTech/Fosun Pharmaceutical

Tương tự Moderna, tập đoàn Pfizer của Mỹ và công ty công nghệ sinh học Đức BioNTech đang phát triển vaccine medRxiv dựa trên RNA thông tin.

Theo kết quả giai đoạn 1 và 2 công bố ngày 1/7, vaccine của họ không gây phản ứng nghiêm trọng nào và có thể kích hoạt hệ miễn dịch.

Nghiên cứu có 45 bệnh nhân tham gia. Họ được tiêm một trong ba liều medRxiv hoặc giả dược. Một số bệnh nhân có phản ứng phụ như sốt, mệt, đau đầu, ớn lạnh, đau cơ, đau khớp.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra vaccine kích hoạt hệ miễn dịch để tạo kháng thể trung hòa ở mức độ gấp 1,8 đến 2,8 lần so với kháng thể trong bệnh nhân hồi phục.

Mỹ đã thông báo hợp đồng 1,95 tỷ USD với Pfizer và BioNTech để sản xuất ít nhất 100 triệu liều vaccine vào cuối năm nay nếu vaccine an toàn và hiệu quả.

Trước đó, hai công ty đã thỏa thuận với Anh để sản xuất 30 triệu liều nếu vaccine có tác dụng và được chấp nhận.

Theo Times, Pfizer đang lên kế hoạch thử nghiệm vaccine giai đoạn 3 quy mô lớn vào tháng này.

Nguồn: Khoa học & Phát triển