Liệu pháp tăng cường miễn dịch trong điều trị ung thư

Liệu pháp tăng cường hệ miễn dịch tự thân hỗ trợ điều trị ung thư là một trong những phát minh y học tiêu biểu, mở ra cơ hội mới cho người mắc bệnh ung thư trên toàn thế giới.

Để làm rõ hơn về những ưu điểm của phương pháp này, ngày 19/07/2019, Viện Kiểm nghiệm Thuốc thành phố Hồ Chí Minh phối hợp với Phòng khám Bệnh viện Đại học Y Dược I (Bệnh Viện Đại học Y Dược TP.HCM) tổ chức hội thảo "Điều trị ung thư bằng liệu pháp miễn dịch".

Hội thảo có sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu của trường Đại Học Y Dược TP.HCM, Đại học Tôn Đức Thắng, Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch, Bệnh Viện Đại học Y Dược TP.HCM, Bệnh Viện Ung Bướu...

Hiện nay, việc điều trị ung thư là điều trị đa mô thức, gồm một số phương pháp phổ biến như hóa chất, phẫu thuật, xạ trị - chiếu tia. Cả 3 phương pháp này đều truyền thống, hiệu quả nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ tế bào ung thư tái phát.

Liệu pháp tăng cường hệ miễn dịch tự thân được áp dụng thành công lần đầu tiên tại Nhật Bản, hiện đã có trên 10 nước áp dụng. Trong vòng hai thập kỷ trở lại đây, liệu pháp tăng cường miễn dịch tự thân đã được nghiên cứu ứng dụng trong lâm sàng ở Nhật Bản, châu Âu và Mỹ.

Một nghiên cứu trên 10.0000 bệnh nhân ung thư tại Viện Liệu pháp sinh học Nhật Bản cho thấy, khi kết hợp liệu pháp tăng cường hệ miễn dịch tự thân với các biện pháp truyền thống như hóa trị, xạ trị, phẫu thuật đã tăng hiệu quả điều trị lên 25 – 35%.

Năm 2012-2014, khoảng 7.000 bệnh nhân ung thư được điều trị bằng phương pháp này, đến nay tăng lên 13.000-14.000 người.

Tại Việt Nam, liệu pháp miễn dịch tự thân đã được chuyển giao cho một số bệnh viện lớn, người bệnh được tách lọc tế bào miễn dịch từ máu của mình. Các tế bào miễn dịch này được nuôi cấy tăng sinh tại phòng thí nghiệm ở điều kiện đặc biệt trong vòng 2-3 tuần nhằm nhân lên, sau đó hoạt hóa và truyền lại vào cơ thể người bệnh 2 lần một tháng. Liệu pháp có thể kéo dài cho đến khi các tế bào ung thư suy giảm, khối u thoái lui hay không tiến triển. Phối hợp với phẫu thuật, xạ trị, hóa trị... tế bào ung thư di căn sẽ được ngăn chặn.

Đây là phương pháp điều trị ung thư tiên tiến nhất trên thế giới hiện nay, có ưu điểm là rất an toàn, không có phản ứng phụ, không gây đau đớn cho người bệnh. Bệnh nhân được điều trị có thể sống nhiều năm, phụ thuộc vào thể trạng và loại ung thư. Ở giai đoạn cuối, bệnh nhân vẫn có thể điểu trị bằng phương pháp này nhưng tác dụng thấp hơn ở giai đoạn sớm.

Liệu pháp miễn dịch có thể gây ra tác dụng phụ, ảnh hưởng đến mọi người theo những cách khác nhau. Các tác dụng phụ bạn có thể có và cách chúng khiến bạn cảm thấy sẽ phụ thuộc vào mức độ khỏe mạnh của bạn trước khi điều trị, loại ung thư, mức độ tiến triển, loại trị liệu bạn đang dùng và liều lượng. Các bác sĩ và y tá không thể biết chắc chắn bạn sẽ cảm thấy như thế nào trong quá trình điều trị.

Các tác dụng phụ phổ biến nhất là phản ứng da tại vị trí kim. Những tác dụng phụ này bao gồm: Đau đớn, sưng, đau nhức, đỏ, ngứa, phát ban.

Bạn có thể có các triệu chứng giống như cúm, bao gồm: Sốt, ớn lạnh, yếu đuối, chóng mặt, buồn nôn hoặc nôn mửa, đau cơ hoặc khớp, mệt mỏi, đau đầu, khó thở, huyết áp thấp hoặc cao.

Các tác dụng phụ khác có thể bao gồm: Sưng và tăng cân từ chất lỏng giữ lại, đánh trống ngực, tắc nghẽn xoang, tiêu chảy, nguy cơ nhiễm trùng.

Liệu pháp miễn dịch cũng có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng hoặc thậm chí gây tử vong. Tuy nhiên, những phản ứng này rất hiếm.

Liệu pháp miễn dịch trị liệu có thể hiểu giống như việc chúng ta tăng cường nội lực của chính bản thân, khi khỏe mạnh sẽ chống được mọi tác nhân bên ngoài. Với liệu pháp này, các bác sĩ sẽ thực hiện phân tách tế bào thông qua việc lấy 10 - 30 ml máu của người bệnh. Sau đó nhân lên thành nhiều tỷ tế bào trong 2 tuần. Nếu tế bào của bệnh nhân đủ khỏe sẽ nhân được lên tới 10 tỷ. Như vậy sức đề kháng của bệnh nhân tăng đáng kể, đủ để tiêu diệt tế bào ung thư.

Các loại liệu pháp miễn dịch đã được sử dụng

Một số loại liệu pháp miễn dịch được sử dụng để điều trị ung thư. Những phương pháp điều trị này có thể giúp hệ thống miễn dịch tấn công ung thư trực tiếp hoặc kích thích hệ thống miễn dịch một cách tổng quát hơn.

Thuốc ức chế chốt kiểm soát miễn dịch

Là những loại thuốc giúp hệ thống miễn dịch phản ứng mạnh hơn với khối u. Những loại thuốc này hoạt động bằng cách giải phóng các tế bào T (một loại tế bào bạch cầu và một phần của hệ thống miễn dịch) không tiêu diệt được các tế bào ung thư, không nhắm trực tiếp vào khối u mà can thiệp vào khả năng của các tế bào ung thư để tránh sự tấn công của hệ thống miễn dịch.

Chuyển tế bào nuôi dưỡng

Là liệu pháp điều trị nhằm tăng cường khả năng tự nhiên của các tế bào T để chống lại ung thư. Đây là một loại tế bào lympho đóng một vai trò trung tâm trong miễn dịch qua trung gian tế bào được lấy từ khối u của các bệnh nhân ung thư. Tế bào T của những người có phản ứng tích cực nhất trong việc chống lại bệnh ung thư sẽ được phát triển theo lô lớn trong phòng thí nghiệm.

Quá trình phát triển các tế bào T trong phòng thí nghiệm có thể mất từ ​​2 đến 8 tuần. Trong thời gian này, người bệnh có thể có thể sử dụng phương pháp hóa trị và xạ trị để giảm các tế bào miễn dịch. Sau những lần điều trị này, các tế bào T được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm sẽ được trả lại cho bệnh nhân thông qua việc tiêm vào tĩnh mạch.

Liệu pháp kháng thể đơn dòng (Liệu pháp miễn dịch thụ động)

Còn được gọi là kháng thể trị liệu, là protein hệ thống miễn dịch được sản xuất trong phòng thí nghiệm. Những kháng thể này được thiết kế để gắn vào các mục tiêu cụ thể được tìm thấy trên các tế bào ung thư. Một số kháng thể đơn dòng đánh dấu các tế bào ung thư để chúng được nhìn thấy và phá hủy tốt hơn bởi hệ thống miễn dịch, và đây là một loại liệu pháp miễn dịch.

Các kháng thể đơn dòng khác được sử dụng trong điều trị ung thư không gây ra phản ứng từ hệ thống miễn dịch. Các kháng thể đơn dòng như vậy được coi là liệu pháp nhắm mục tiêu, chứ không phải là liệu pháp miễn dịch.

Vắc-xin điều trị

Có tác dụng chống ung thư bằng cách tăng cường phản ứng của hệ miễn dịch với các tế bào ung thư. Vắc-xin điều trị khác với các loại vắc-xin giúp ngăn ngừa bệnh tật.

Các loại liệu pháp miễn dịch giúp tăng cường đáp ứng miễn dịch của cơ thể để chống lại ung thư bao gồm:

Protein điều hòa miễn dịch (Cytokines) là các protein được tạo ra bởi các tế bào của cơ thể bạn. Chúng đóng vai trò quan trọng trong các phản ứng miễn dịch bình thường của cơ thể và khả năng đáp ứng với ung thư của hệ miễn dịch. Hai loại cytokine chính được sử dụng để điều trị ung thư được gọi là interferon và interleukin.

BCG (viết tắt của Bacillus Calmette-Guérin), là một liệu pháp miễn dịch được sử dụng để điều trị ung thư bàng quang. Nó là một dạng yếu của vi khuẩn gây bệnh lao. Khi đưa trực tiếp vào bàng quang bằng ống thông, BCG gây ra phản ứng miễn dịch chống lại các tế bào ung thư. Nó cũng đang được nghiên cứu trong các loại ung thư khác.

Liệu pháp miễn dịch chưa được sử dụng rộng rãi như phẫu thuật, hóa trị và xạ trị. Tuy nhiên, liệu pháp miễn dịch đã được phê duyệt để điều trị cho những người mắc nhiều loại ung thư.

Nhiều liệu pháp miễn dịch khác đang được nghiên cứu trong các thử nghiệm lâm sàng, đó là các nghiên cứu liên quan đến con người.

Một lý do khiến các tế bào ung thư phát triển mạnh là vì chúng có thể ẩn khỏi hệ thống miễn dịch của cơ thể. Y học hiện đại đã tìm ra một số liệu pháp miễn dịch có thể đánh dấu các tế bào ung thư để hệ thống miễn dịch dễ dàng tìm thấy và tiêu diệt chúng. Các liệu pháp miễn dịch khác thúc đẩy hệ thống miễn dịch của cơ thể hoạt động tốt hơn chống lại ung thư.

Vũ Hải